Жарко Павловиќ е современ, млад мислител од Краљево кој своето филозофско образование го стекна на Филозофскиот Факултет, интитут за филозофија во Косовка Митровица.
Како студент кој се издвојувал во својата генерација поради што ја носи и титулата „студент на генерација“ го замоливме со нас да прокоментира неколку прашања врзани за филозофското образование, неговата улога во градење на мислечки субјект и личност и значењето на филозофијата во денешниот образовен систем – воопшто.
Во прилог интегралната верзија од интервјуто:
- Дали е потребно човек да има одредени предиспозиции за да се стекне со филозофско образование? Дали филозофирањето е прашање на вроден талент и суштина независна од искуството или е нешто што се стекнува преку образованието?
-Што се однесува до предиспозицијата, треба да се почувствува некаква екстаза пред вистината или знаењето. Без оглед на талентот, никој не е априори филозоф. Никогаш не е лесно со талент; талентот навистина може да ви го уништи животот. Мораме да го насочиме талентот.
100% талент, 100% труд и 100% работа, кажал писателот Вилијам Фокнер еднаш на прашањето што е потребно за да се успее.
Од појавата на првите филозофи и нивното обединување околу една идеја ги создало и првите филозофски школи. Да потсетиме, Аристотел студирал и предавал на Академијата 18 години. Дури и во средниот век, студиите траеле многу долго – првиот дел од студиите, кој се состоел од учење во аритметика, музика, геометрија и астрономија, траел околу четири години, а вториот теолошки дел од студијата околу 7,8 години.
Најучените и најинтелигентните луѓе од тоа време се занимаваа со прашањата на Христологијата. Тоа е причината, според мое мислење, зошто голем број луѓе од земјите што се нарекуваат себеси „христијанин“ воопшто немаат правилна перцепција за христијанството, бидејќи за луѓето секогаш се кажуваа поедноставени и поп приказни.
Дури и владетелите не ги разбираа проблемите на христијанските спорови. По Гутенберг, секој може да има Писмо и своето „мислење“. Работите се малку полоши со образованието денес; вашиот напор е неопходен, бидејќи професорот е должен да ви ги објасни главните проблеми и концепти.
Сепак, работите не се секогаш како што треба. Студиите стануваат пократки и поедноставни, така што поголемиот товар за ангажирање паѓа на студентите кои сакаат квалитетно образование. Сепак, никој не може да ве обучи за филозофија како што може, на пример, да ве обучи да поправите заб или автомобил, бидејќи тоа секогаш се однесува на целото наше битие и негово постоење во светот.
Филозофијата го набљудува, испрашува, дизајнира и испитува и постоењето на себе и формите на организација на заедницата и прашања за вреднување. Иако филозофијата не е само мудрост стекната преку искуство, ни треба искуство затоа што се реализираме во неа, се надминуваме себеси. Ние навистина образуваме – како што би рекол Хегел.
- Дали постојат разлики помеѓу ум кој има филозофско образование и ум кој нема филозофско образование во пристапот на една тема и на кратко може ли да ни наброиш неколку карактеристики на филозофскиот метод кој го немаат во дебатирањето луѓето кои не се занимаваат со филозофија?
Кога ќе тргнете од себе, т.е. Откако ќе го доведете во прашање целото ваше знаење; како го стекнавте? Врз основа на кои критериуми го прифативте знаење? Кога, како Декарт или Хусерл, ќе го намалите надворешниот свет да стане прочистен субјект кој почнува да ги перцепира феномените и гледа хоризонти на значење и штом ќе ја сочините вашата свест и светот, ќе направите разлика помеѓу наивниот став и филозофското размислување и ќе бидете способни да ги видите работите појасно и посилно.
Ќе ја видите состојбата на нашата општествена реалност…
Имено, денес кога имаме изобилство на интернет канали, тоа е повидливо од кога било. Многу луѓе забележуваат некои нелогичности во (не) функционирањето на општеството, за тоа го обвинуваат глобализмот и корпоративната економија, а потоа одеднаш го прогласија Трамп за спасител на модерното време, истиот Трамп кој беше исмеван кога стана претседател, кој го изгради ѕидот според Мексико, кој не направи ништо за своите гласачи, кој исто така е претставник на глобализмот и чиј избор исто така беше контроверзен – и особено нема никаква врска со спасувањето на Србија и регионот, исходот од косовскиот проблем.
Но, тој има со Меланија – убавина од словенечко потекло, па кој знае!!! Ирационалност, недоследност – тоа е како после сериозна дискусија за улогата и важноста на културата, да отидеме во фолкотека и да се забавуваме.
Сведување на апсурд – пример за филозофска алатка. Значи, ние не знаеме ништо за културата ако добро се забавувавме во фолкотека ИЛИ тоа не би оделе воопшто во фоткотека.
Трамп не носи решеинија.
Сега, еден кловн е заменет со нов, што само покажува дека политиката и државноста не постојат во нивната претходна форма, туку дека пајаците се поставуваат од интересни групи.
И веќе никој не ни помислува да го скрие тој факт. Треба да ја погледнете реалноста пошироко и да се обидете да дојдете до коренот на проблемот.
Постојат неколку нивоа (не) вистини наменети за различни општествени групи. Пропаганда по мерка на секого. Денес, за време на „Големото ресетирање“, забележуваме голема грижа на капиталот за нашето здравје, на секој чекор има натпис „измиј ги рацете“, затоа измијте ги рацете додека капиталот создава нова криза под „хируршки маски“.
- Сметаш ли дека филозофското образование е еден тип на психотерапевтски процес во кој човекот ја лечи својата душа од заблуди?
Секако. Парменид зборувал и за патот на вистината и патот на мислењето. Питагорејците, исто така, учеле за миграцијата на душите, што остава добра етичка последица – воздигнете ја вашата душа колку што е можно повеќе; обрнете внимание на духовниот живот!
Платон зборувал за интелигентната душа, да гледа се повеќе со очите на душата и, со помалку сензуални очи – практика која во исто време е и подготовка за смртта; одвојување на душата од телото.
Целта на мудроста во хеленистичката филозофија била Атараксија – трајна состојба на душевен мир, рамнодушност, спокојство. Платон зборувал и за постоењето на душите. Сите овие идеи се нашле подоцна во византиската мисла, каде што биле прифатени и дополнително решени.
Византиските мислители дополнително ги развиле и создале автентична христијанска филозофија. (Види – Ориген и Максим Исповедник).
Интересно е да се каже дека Григориј Ниски (IV век) ја користел метафората на огледало во разјаснувањето на концептот на ипостас (личност), всушност дека едно лице секогаш е конституирано гледајќи во друг, дека едно лице е образовано во врската со другите.
Едно лице секогаш се рефлектира во друго лице; таквата теза се среќава во различни форми во филозофиите на Хегел, Сартр …
Лесно – затоа е тесно поврзано со модерната психологија.
Идеите на Фројд се наоѓаат и во историјата на филозофијата. Не сите филозофи нужно се согласија со неговата теорија, но тоа значително влијаеше врз новите анализи на филозофите.
Со појавата на Маркс, филозофијата се занимава со прашања од политичката економија, додека психоанализата е прашање на внатрешна економија (инвестиции, трансфери), што подоцна ги води авторите кон посмели и послободни толкувања и нова синтеза како што е. социјална критика на познатото Франкфуртско училиште – и социјалната критика е форма на ментална хигиена.
Така, со сигурност можеме да заклучиме дека филозофското образование е градина на психотерапија со која човекот ја ослободува својата душа од заблуди.
- Дали постои исправен и погрешен начин на филозофирање и дали има најголем филозоф помеѓу филозофите? Дали тоа што си студент на генерација по филозофија за тебе значи дека си повеќе исполнителен во обавувањето на наставните задачи или дека имаш најдобар начин на филозофирање во споредба со сите други?
Филозофирањето e смислен говор и говор за значењето, па ако навистина се работи за филозофирање не треба да има погрешен начин. Постојат различни, па дури и сосема спротивни филозофии, но секоја од нив е во право, бидејќи секоја ни носи различен поглед, од нова перспектива, така што само ја збогатува филозофската мисла воопшто.
Затоа, мислам дека не постои најголем филозоф, бидејќи секој придонес е важен за нас. Но, затоа има филозофи кои се декларираат како најголеми, како Хегел или Аристотел. Би рекол дека постојат филозофи со големо влијание и ако треба да издвојам некого, тоа сигурно ќе биде Платон – затоа што зборувал за сите релевантни филозофски проблеми и за сите филозофски дисциплини кои формално не постоеле во антиката, но сепак зборувале за теоријата на знаење, се разбира онтологија, естетика, аксиологија, политичка филозофија.
Платон дал широка и цврста основа за филозофијата и е секогаш релевантен.
Системот на Платон не е конечен и затворен. Просторот е препуштен на супертерационалното, бидејќи човекот не е само рационално животно.
Аристотел го сврте Платон на глава како Маркс Хегела, но за да се дистанцира од таа филозофија и да развие своја, на пр. Органон – логиката како посебна дисциплина на проучување. Аристотел никогаш не ја изоставил онтологијата, дури ни во неговите логички изведувања – затоа Аристотел понекогаш е тежок и неразбирлив. Неговото дело „За категории“ е можеби најкоментираното дело од многу автори, низ средниот век до денес. Аристотел е повеќе научен ум, додека Платон повеќе уметнички – така што Платон не мора секогаш да се сфаќа буквално; со цел на пр. протерани поети од земјата или цензурирани – „Држава“ е филозофско дело – дијалог, дискусија за правдата, нацрт, а не конкретен рецепт за организирање на државата.
Земајќи ги заедно Платон и Аристотел – тие ги опфатиле повеќето од релевантните теми на класичната филозофија.
Се разбира, тие имале одлични предсократисти зад себе, и самиот Сократ кој им обезбедил материјал за систематизација и понатамошна разработка на идеи.
Тој период е многу важен и ние секогаш се враќаме во него и повторно го истражуваме. Погледнете, само во 20 век имаме толку големи и оригинални филозофи: Хусерл, Хајдегер, Сартр, Хана Арент, Адорно, Хорхајмер, Маркуза, Хабермас, Ролан Барт, Сосир, Лиотар, Дерида, Фуко, Бодријар … За кого да се одлучиме?
Дали бев успешен во извршувањето на студентските обврски? Се разбира, ги извршував работните обврски, но не ги разбирав како товар. Ќе ти дадам пример.
Кога слушавме Социологијата на образованието и кога зборувавме за Бурдје, Парсонс, Иван Илич, кој остро го критикуваше образовниот систем како институција за усвојување на правилата на општеството (со сета класна или поделба на каста), а не да се образува како оригинална свесна и креативна индивидуа – јас бев во својата област, бидејќи сето тоа го преживеав и за малку ќе ја загубев дипломата за средно училиште, не поради незнаење, туку поради неисполнување на каприците на одреден наставник кој не беше добар наставник, туку насилник и пред кого сите трепереа иако држеше лесен предмет што го положив години подоцна.
Друг професор, не сакав да го видам или да се занимавам со него, затоа што ми забрани да доаѓам на неговиот час само затоа што внимателно го слушав предавањето и не запишав тоа што требаше, бидејќи не можев да го постигнам темпото (иако бевме обучени за брзо пишување), ниту пак тој сакаше да повтори.
Така, седнав уредно и го свртев увото за да се сетам на материјалот на тој начин (каде што не беше изведба или непочитување на часот), велам кога го поминав неколку години подоцна, новиот професор беше изненаден што останав на полагање кога многу добро го знаев материјалот.
Некој можеше да го стори тоа насилство и никој не сакаше да го спречи тоа. И јас бев доволно тврдоглав да не се обидам да се вратам на неговите часови. (Не се претставувам овде како жртва, напротив, ако не сте бунтовни во тие години, тогаш можеби никогаш нема да имате храброст да размислите за себе).
Сакам да кажам дека бев егзистенцијално заинтересиран не само за тој предмет, туку воопшто за целата филозофија и други предмети, бидејќи во нив, покрај општите теории и решенија, наидов на конкретни одговори на моите прашања.
Мојата предност беше што знаев нешто за сите автори, не знаев многу, но имав голема желба за знаење. Значи, да се разбереме, јас никогаш не сум бил бубалица и затоа тој успех ми се допадна уште повеќе.
Начин на филозофирање? Не сум сигурен дека студентите се навистина способни да филозофираат. Задачата на ученикот е да се обиде подобро да ги разбере филозофските прашања и проблеми.
Почетокот на филозофирање кај студентите се совпаѓа со крајот на нивните студии, бидејќи дотогаш тие поминале низ целата историја на идеи, за да можат да поврзат разни работи со своите мисли и да започнат да филозофираат.
Интервјуто го спроведе: Магдалена Стојмановиќ
