Човекот отсекогаш ја барал смислата на постоењето. Од античките философи, преку светите отци, па сè до модерните физичари, прашањето останува исто: што е душата и каде оди таа по смртта?
Никола Тесла, човекот кој ја претвори молњата во светлина, остави мисла што денес звучи речиси како молитва: „Ниеден човек не умрел. Тие само преминале во светлина. Мојата мисија беше да најдам начин како таа светлина да се врати во телото.“ За него, душата не била симбол, туку вистинска енергија , космички феномен кој науката еден ден ќе може да ја врати.
Платон во „Федон“ зборува за душата како вечна суштина што го надминува телото. Тој веруваше дека учењето е „сеќавање“ на она што душата веќе го знае. Аристотел, иако пореалистичен, не ја гледаше душата како нешто минливо, туку како форма што му дава живот на материјалното. Современиот философ Кен Вилбер зборува за „космичка свест“ односно универзум во кој индивидуалните души се искри на едно поголема целина.
Првиот закон на термодинамиката нè учи: енергијата не умира, таа само преминува од еден облик во друг. Ако тоа важи за светлината и топлината, зошто да не важи и за душата?
Макс Планк, таткото на квантната теорија, изјави: „Сметам дека свеста е фундаментална. Материјата произлегува од свеста, а не обратно.“
Ервин Шредингер додаде: „Свеста е една иста за сите живи суштества, надвремена и вечна.“ Современите научници како Роџер Пенроуз и Стјуарт Хамероф предлагаат дека свеста потекнува од квантни процеси во мозокот – што ја прави неделива од универзумот.
Неврохирургот Ебен Александер, кој доживеа длабока кома, по своето враќање напиша: „Сознанието кое го искусив не може да се објасни со активност на мозокот. Јас бев свесен, а мозокот ми беше исклучен.“
Брус Грејсон, пионер во истражувањето на искуствата блиску до смртта, документирал илјадници случаи. Пациентите зборуваат за „светлина“, „мир“ и чувство на обединетост со сè.
Во православното учење, душата е вечна и по смртта ги минува „митарствата“ – духовни премини што ја водат кон Божјиот суд. Верниците веруваат дека првите 40 дена душата има слобода да се движи и да ги посети местата и луѓето што ги сакала. Ова верување извонредно се поклопува со народните сведоштва за присуството на покојникот.
Будистичката мисла зборува за сантана – континуитет на свеста што се реинкарнира. Според нив, свеста не умира, туку преминува во ново тело, носејќи дел од кармата. Тоа е уште една варијанта на „зачувување на енергијата“. Суфиските мистици во исламот велат: „Душата е здив од Бога.“ Таа е искра што потекнува од божественото море на енергија и по смртта се враќа назад кон него.
Свети Августин пишува: „Во длабочината на душата се наоѓа светлина што никој не може да ја угасне.“ Оваа „светлина“ е јазик што чудесно се совпаѓа со зборовите на Тесла. Религијата вели дека душата е вечна. Науката вели дека енергијата не умира. Сведоштвата велат дека свеста може да постои надвор од телото. Дипак Чопра ја синтетизира оваа идеја: „Ние не сме луѓе што имаат духовно искуство. Ние сме духовни суштества што имаат човечко искуство.“
Можеби сè уште немаме апарат што ќе ја измери душата, но тоа не значи дека таа не постои. Науката допрва ќе го бара јазикот со кој ќе ја опише „светлината“ што луѓето ја чувствуваат како душа. Тесла веруваше дека човекот не умира – туку се претопува во светлина.
Планк и Шредингер мислеа дека свеста е основа на сè. А искуствата на илјадници луѓе сведочат дека смртта можеби е само премин. И можеби, кога еднаш ќе се сретнат физиката и метафизиката, ќе откриеме дека вечноста не е мит туку природен закон.
Автор: Гоце Кузески
*Авторот е професор по физика
