Минатиот месец, Националната и универзитетска библиотека на Република Српска доби вреден подарок – книгата на Свети Јован Дамаскин, „Филозофски и теолошки дела“ објавена во 1827 година.
Оваа стара, вредна и ретка книга ја подари на библиотеката во Бања Лука епископот од Пакрац-Славонија, Јован Шулибрк, а предметното дело беше преведено на црковнословенски јазик од страна на познат теолог и филозоф од VII век.
Јован Дамаскин (676–749) студирал право, теологија, филозофија и музика и напишал химни кои сè уште се користат во православните манастири ширум светот.
Во првиот дел од својата книга Дамаскин дава одговори на многу филозофски прашања, дефинира и објаснува широк спектар на концепти, како што се „знаење“, „суштества“, „зборови“, „личност“, „природа“ …
Во вториот, теолошки дел од книгата тој носи точна изложба на православната вера (догматика) и пишува, на пример, за „својствата на божествената природа“, „создавањето“, „рајот“, „ангелите“, „демоните“, претставува доказ за постоењето на Бог …
Иако овие записи се направени пред повеќе од илјада и двесте години, тие се напишани многу разбирливо, прецизно, интересно и убедливо.
Ви донесуваме некои од најинтересните делови од оваа книга:
За знаењето
–Нема ништо поскапоцено од знаењето. Затоа што ако знаењето е светлина на буквалната душа, тогаш, напротив, незнаењето е темнина. Бидејќи како недостаток на светлина е темнина, така и недостаток на знаење е темнина на мислата; бидејќи карактеристика на бесмислените (животни) е незнаењето и буквално знаење.
За стравот
–Стравот е поделен на шест вида: страв, срам, срам, страв, изненадување и агонија. Стравот, значи, е страв од она што ќе го направиме; и срамот е стравот што го чувствуваме кога очекуваме укор и тоа чувство е многу добро. Срамот е стравот што го чувствуваме кога правиме срамно дело; но дури и тоа чувство не е без надеж за спасение. Агонијата претставува страв од паѓање, односно од неуспех, бидејќи плашејќи се дека нема да успееме во нашите постапки, ја преживуваме агонијата.
За задоволствата
–Некои задоволства се ментални, а некои телесни. Духовни задоволства се оние што припаѓаат само на душата како таква; и ова се оние задоволства што се однесуваат на учењето и созерцанието. Физички задоволства се оние што душата ги остварува во заедништво со телото и затоа, тие се нарекуваат телесни, како што се оние задоволства што се однесуваат на храната, сексуалниот чин и сл.
–Некои задоволства се, повторно, вистинити, а некои лажни: вистинити се оние што припаѓаат само на разумот и произлегуваат од проучување и размислување, а лажните ги реализира телото и произлегуваат од сетилата. Α од задоволствата што ги реализира телото се некои природни и истовремено неопходни, без кои е невозможно да се живее; како храна што компензира за потребите на организмот и потребната облека. Некои задоволства се природни, но не и неопходни, како што е физичкиот и природниот сексуален однос (бидејќи иако тие придонесуваат за одржување на целиот човечки род, сепак е можно да се живее без нив, односно девствено; некои задоволства, пак, не се ниту неопходни ниту природни , како пијанство, блуд и прејадување, кои ги надминуваат нашите потреби, бидејќи тие не придонесуваат за одржување на нашите животи или за продолжување на човечката раса, туку, напротив, само штетат. Во исто време неопходни и природни, и на друго место да се сместат природни, но не и неопходни задоволства, кои се случуваат во соодветно време и со соодветен начин и мерка, додека сите други задоволства треба да се откажат.
–Од друга страна, за добри задоволства треба да се сметаат оние што не се поврзани со тага, ниту предизвикуваат каење, ниту прават никаква штета, ниту ја надминуваат мерката, ниту во голема мера нè одвлекуваат од важните дела или не робуваат.
Доказ дека Бог постои
–Сите суштества се или создадени (материјални) или несоздадени. Ако, се разбира, тие се материјални, тие секако се менливи; затоа што сè што битието произлезе од промена, секако подложно на промена и предмет, како и на распаѓање. И нереалните суштества, кои ја следат оваа логика, секако се непроменливи: зашто оној што има битие во друга состојба, има поинаков начин на постоење, т.е. различни својства и кој нема да се согласи дека сите суштества, достапни за нашите сетила, па дури и ангели, се менуваат и трансформираат и се движат на различни начини?
–Неискусни суштества, мислам на ангели, души и демони, по своја волја ќе напредуваат во добро или ќе се оддалечат од доброто, каде што движењето се зголемува и се намалува; додека другите суштества се менуваат со раѓање и распаѓање и со раст и намалување, како и со промена на нивниот квалитет и движење во вселената. Променливите суштества се, навистина, материјални. И, суштествата биле, се разбира, создадени од некого.
–Но, творецот мора да биде несоздаден, бидејќи ако е создаден и тој, сигурно е дека некој го создал, сè додека не достигнеме нешто што е несоздадено. Да се биде, затоа, несоздаден, творецот е исто така непроменлив. И што друго е несоздадено освен Бог?.
Бог не мисли
–Кога станува збор за бесмислени животни, постои желба за нешто, а веднаш потоа се јавува желба да се исполни таа желба; бидејќи желбата на бесмислените животни е бесмислена и се води од природна (физичка) желба. Животното нема волја, бидејќи волјата е буквална и слободна природна желба.
–Меѓутоа, кога станува збор за луѓето, бидејќи тие се буквални, природната желба е погонска отколку што се води сама по себе; се движи слободно и со разум, бидејќи когнитивните и животните сили се комбинирани кај човекот. Затоа, човекот слободно сака, и слободно посакува, и слободно бара и испрашува, и слободно размислува во консултација со себе, и слободно размислува, и слободно се става на страната на една работа, и слободно избира, и слободно се стреми кон исполнување, и дејствува слободно во она што е во согласност со нејзината природа.
–Но, треба да се знае дека кога станува збор за Бог, ние го признаваме постоењето на волјата, но не го признаваме производството, бидејќи Бог не мисли. Размислувањето е, всушност, знак на незнаење, бидејќи никој не размислува за она што го знае. И, ако, повторно, размислувањето е знак на незнаење, тогаш тоа секако е производство. И Бог, кој знае сè совршено, не размислува.
