Александра Тодоровиќ е признат и наградуван автор на детска литература, по вокација и образование новинар, кој и својата новинарска кариера може да ја претстави со голем број престижни награди и признанија за својата работи. Во моментов работи како новинар од област на културата, а нејзиниот потесен интерес во рамките на литературното творештво се базира на презентација на културните богатства, историските артефакти, знаменитости, менталитет и колективните карактеристики на Скопје и скопјани.
Авторските илустрирани и интерактивни книги за деца „Скопје – мистериозниот град под Калето“ и „Љубов голема колку Скопје“ се најпрепознаените наслови помеѓу најмалите читатели. Поради интересот на најмалите читатели за нејзините книги, таа одржува и креативни работнлници, на кои преку интеракција и игра ги насочува децата кон креативно творештво, пишување, илустрирање, како и учење на факти за својата околина.
Во интервјуто за Мој збор, Тодоровиќ ни открива дека реализмот во прикажување на нејзиниот роден град и градот во кој живее, е резултат на локал патриотизмот, на нејзиниот романтизам во однос на спомените и врската што ја има со град Скопје, но вели и дека голем дел од возрасните луѓе не го познаваат доволно градот во кој живеат. Нејзината мисија е, да ги запознае децата уште од најмала возраст со нивното културно и социјално опкружување и да ја развие нивната свест за културна и социјална припадност.
Во новото интервју со Александра Тодоровиќ, говориме и за важност на илустрациите и нивно правилно поврзување со зборовите во литература наменета за деца, за спецификите на квалитетно творештво на содржини наменети за деца, но и за тоа кој ги врши вреднувањата, а понекогаш и фаворизациите во литературните кругови. Како институциите на културата, публиката и издавачите гледаат на едно дело и колку нивната поддршка е важна? Дали се зависи само од квалитетот на авторот или сепак средината во која тој твори наметнува свои правила на игра?
1. Зошто илустрациите и ликовните описи се важен дел од литературата за деца? Што ти како автор на илустрирани книги и илустратор го издвојуваш како важен момент во поврзување на сликата со зборот (и со реалниот објект ако не е фиктивен објектот или ликот)?
Тодоровиќ: Визуелниот дел од литературата за деца е пресуден исто колку и зборот и во голема мера влијае како ќе помине книгата кај публиката. Ако за литературата за возрасни пресудна е корицата, тогаш за литературата за деца е пресудна целата книга.
Илустрациите го следат текстот, приказната и заедно прават неверојатна целина која ако е добро срочено, останува запаметена долго време во детските глави. За среќа имав можност да соработувам со двајца професионалци од областа на илустрацијата и тоа Марко Јанев и Бранкица Јордановска. Ако треба повторно да бирам, пак би ги одбрала истите. Дечки, ви благодарам, одлични бевте!
2. Како наградуван, признаен и познат автор на детска литература што ќе издвоиш како карактеристики на добра книга за деца? Што според тебе содржи книга за деца која би ја препорачала?
Тодоровиќ: Според мене добра книга за деца мора да има добра поука, да фаворизира определени карактеристики кои треба да ги бараат децата кај себе, како емпатија, почитување различности, храброст, осуда на секаков вид насилство и уште многу други.
Меѓутоа треба да биде во голема мера и интерактивна, да ги вклучува во приказната, да биде динамична, да го задржи вниманието на децата, донекаде да биде и иновативна. Доаѓаат нови генерации на деца кои бараат нешто повеќе или потребно е повеќе за да останат заинтересирани. Потребно е да се пишува за секојдневни херои, затоа што најголемите херои се меѓу децата и преку литературата треба да им се одаде тоа признание.
3. Скопје е твоја постојана инспирација и фокусот на твоите книги за деца е токму промовирање на објектите, знаменитостите, културата, менталитетот и луѓето кои живеат во Скопје? Дали ваквиот твој авторски подем се должи на тоа што си согледала дека ние возрасните можеби и малку сме запознаени со изобилието на важни културни и историски места низ Скопје, па сакаш преку книгите да ги едуцираш децата и младите и да ги упатиш во градот во кој живеат?
Тодоровиќ: Скопје е во фокусот на моите две книги од серијалот Скопје од А до Ш, „Мистериозниот град под Калето“ и „Љубов голема колку Скопје“, заради повеќе причини. Прво заради афирмација на мојот роден град и едукација и на децата меѓутоа и на возрасните за неговата историја и богато културно историско минато. Скопје постојано се трансформирало и менувало за да може да се приспособи на своите граѓани и нивните потреби, без разлика дали се работело за поплава, земјотрес, војни.
Потребна е афирмација на градот и истакнување на неговите позитивни карактеристики доколку сакаме да бидеме среќни во градот каде што живееме. Апсолутно е невозможно да знаеме каде одиме ако не знаеме од каде потекнуваме. Историјата на било кое семејство оттука е тесно поврзана со историјата на градот.
4. Дали твоите книги за град Скопје може да се користат и како туристички пишан водич, со оглед на тоа што ги содржат сите елементи – историја, легенди, илустрации одзнаменитости, локалитети и сл.?
Тодоровиќ: Серијалот требаше годинава да биде заокружен со туристички водич за деца во модерно Скопје. Меѓутоа за жал, не успеав да ги обезбедам потребните средства за да можам да го објавам. Инаку, првите две книги со оглед на тоа дека обработуваат различни периоди од историјата на Скопје можат да бидат и туристички водичи меѓутоа со определени знаменитости, споменици на културата зависно од тоа кој период го опфаќаат.
5. Твојата последна книга за деца, Љубов голема колку Скопје, има и интерактивен карактер, ги тера децата да откриваат и да се активираат во наоѓање на одговорите наместо само да ги восприемаат пасивно содржините? Колку е важно поттикнување на учењето преку игра и активност? Дали можеби од децата треба да учиме како да бидеме поактивни и да учествуваме во процесот на учење, а не само пасивно да примаме содржини (непроверени информации преку медиуми, книги кои служат за забава, отсуство на критичка мисла и сл.)?
Тодоровиќ: Форматот на двете книги за Скопје е интерактивен и така и планирам во иднина да пишувам со тоа што постојано би воведувала некои новини. На некој начин тоа е револуција во пишувањето, а јас сум тип на човек револуционер по убедување. Кога си дел од ваков творечки процес мора да си ентузијаст кога преземаш големи креативни ризици. Тоа го правам од причина што сметам дека буквално на се мора да се гледа од аспект на промена и само така ќе можеш да го задржиш вниманието на најискрената детска публика. Апсолутна е промената, па дури и во начинот на пишување и во однос на темите што се обработуваат.
Не е воопшто лесно да пресметаш статистички со едно читање да излезеш на поголем број страници, не е лесно ни да направиш правилна и добра селекција на факти, не е лесно да ги смислиш вистинските прашања кои те чекаат на секоја втора страница, ама забавно е, огромен предизвик е. А јас сакам големи предизвици.
6. Што сметаш за свое најголемо признание кога е литературното творештво во прашање? Награди, број на тиражи или нешто друго?
Тодоровиќ: Нема ништо повредно за мене од она кога ќе ги слушнам моите читатели како ме прашуваат кога ќе напишам нова книга. Тоа е најголемото признание за мене!
Ако сте доследни на себе, ако правите само работи во кои навистина верувате, кои се лични за вас, тогаш не ви треба одобрување од некој друг. Тоа е она што, според мене, ги одликува големите уметници. Револуцијата!
Не обидувај се да бидеш некој друг. Никогаш не би напишала книга која според моите критериуми не е доволно интересна или доволно добра без разлика дали остатокот на светот мисли така.
7. Дали читателите, издавачите го препознават трудот? Колку државните институции за култура даваат поддршка на креативните и наградувани писатели на детска литература како тебе?
Тодоровиќ: Има читатели кои ќе ги препознаат трудот и љубовта, а дали во тоа ќе успеат и издавачите, организаторите на фестивали, манифестации и слично, не сум баш сигурна. Последниве две години се вртат постојано едни исти имиња на таа сцена, а кругот е многу поширок. Има еден тренд во однос на литературата за деца, дека сѐ треба да се гледа од уметнички аспект, па се наметнува метафорично раскажување и слично.
Но сепак, мислам дека ако се запазуваат само овие два аспекта, книгата за кратко време ќе им здосади на децата. Не сум издавачки експерт, ама од позиција на дете тврдам дека литературата за деца треба да биде поиновативна и треба да најде пат до секое дете, затоа што како и возрасните, и децата имаат различни вкусови.
Исто така, не може слепо да се следи трендот со пастелни бои во илустрациите; некаде одат, ама за некои книги за деца или сликовници, според мене, воопшто не соодветствуваат. Зошто не би биле живите бои дел од илустрациите? Очаен одговор е дека не се модерни.
На прсти се бројат авторите кои на овој или на оној начин се учесници на сите фестивали, манифестации и слични настани, добитници на награди итн. Постојано се вртат истите имиња, а списокот на автори е долг. Македонија има многу да понуди како креативна пишувачка сила.
За среќа, авторите кои се во сенка пишуваат за некои повисоки цели и не им е многу важен ваквиот тип на признание. Се пишува од љубов за смешни хонорари и нема цена што издавачите би можеле да ја платат за тоа што го прават авторите. А авторите даваат дел од себе и со многу голем труд, внимание и љубов го пакуваат во краен производ – КНИГА!
Интервјуто го спроведе: Магдалена Стојмановиќ Константинов
Можеби ќе ве интересира:
