Лука Трипковиќ е српски автор кој е најпознат по своето дело „Црна книга“ со кое предизвика огромен интерес од страна на регионалната читателска публика и интелектуална фела. Покрај тоа што се занимава со литературно творештво, Лука се занимава и со визуелна уметност, од продукција до критика. Интелектуалното дејствување на Лука е инспирација за многу дебати, тој е активен чинител во поттикнувањето на критичката и автентична мисла особено помеѓу младите, а неговиот раскошен и воодушшевувачки естетички и когнитивен идентитет беше инспирација за редакцијата на „Мој збор“ да спроведе интервју.
Во интервјуто за „Мој збор“ Лука Трипковиќ ни ги открива своите социолошко – антополошки размисли, се осврнува на времето во кое живееме, на моменталните случувања во неговото опкружување и место на живеење – Белград, но и зборува за книжевноста и визуелната уметност од аспект на доживувања во прво лице.
Интегралното интервју со Трипковиќ во продолжение:
- Лука Трипковиќ е автор на „Црна книга“ која се чини дека за брзо време ги освои интересите кај читателската публика, особено онаа која е љубител на социолошки или анторполошки теми. Книгата е сублимат на современите појави во западното општество и на современиот човек. Која е поврзаноста на човекот, општеството и времето во кое живее? Дали општественото уредување произведува одреден профил на човек или еволуцијата (револуцијата) филогенетска на човекот создава одреден тип на општество?
-Општеството е човечка конструкција, збир на милиони индивидуални интереси кои се групирани во политички субјекти и со тоа влијаат врз секој од нас поединечно. Општеството, според тоа, го формира човекот во исто време кога човекот го формира него. Тоа е постојана игра, континуиран процес чии детали можеме со сигурност да ги видиме само по формирањето на доволна временската дистанца. Но, неопходно е да се биде внимателен – како во квантната механика, колку поточно мериме еден параметар, толку повеќе нејасни се сите други. Во таа смисла, создавање јасна, навремена политичка и социјална цел е напорна работа, многу ризична и непредвидлива, неодоливо заводлива и опасна, бара постојана еволуција, истегнување на принципи и прилагодување и јас, меѓу другото, ги плетев сопствените погледи и дилеми во протагонистите на Црната книга.
- Како Лука Трипковиќ го замислува идеал – типот на човек и како изгледа тој човек за кој често по клише велиме – Човек во вистинска смисла на зборот?
-Секоја генерализација е опасна затоа што постои ризик од давење во фашизмот. Но, тоа клише, да го наречеме „граѓанин“, подразбира отсуство на послушност и јасна рамнотежа помеѓу индивидуалните, личните и социјалните интереси. Државата мора да биде израз на дијалектичкиот однос на ставовите на овие граѓани. Ако, како што е за жал, случајот во Србија, делегирате монопол на субјектот за да формирате верувања и ставови, вие вредно работите на создавање послушност. Пред многу време, Цане се прашуваше „дали ми верувате или мислите со ваша главата“? Не е ништо за што Витгенштајн рече дека е можно да се напише сериозен филозофски труд што би се состоел исклучиво од шеги и шеги. Угнетените, заробените граѓани немаат смисла за хумор, нема креативност без нивно ослободување. Можеме да видиме дека на пример хуморот на српските политички елити – е бесконечно глупав.
- Освен тоа што се занимаваш со пишан збор, еден од твоите медиуми за уметнички израз е и визуелната уметност. Може ли да ни направиш споредба како книжевноста може да ги претстави и да им даде јазички медиум на појавиите за кои пишуваш, а како тоа може да го направи визуелната уметност (Предности и недостатоци на едниот тип на уметност во споредба со другиот)?
-Овие се сосема различни медиуми, а изборот на еден или на друг зависи од личната проценка на авторот. На пример, ми беше многу полесно да зборувам за граѓанската војна во Шпанија преку пишаниот збор одошто да се изразам на визуелен јазик. Сметав дека е многу поудобно да цртам алегории преку литературниот медиум, бидејќи директноста и леталноста на силна слика, особено во денешниот момент, носи ризик од неутрализирање на повеќеслојноста. Литературниот јазик е исто така подемократски, бидејќи книгите се бесрамно евтини и затоа се достапни. За разлика од романот, сериозни уметнички дела не се гледаат во Белград со децении, затоа што ова се изложби кои чинат неколку милиони евра, за луѓето да можат да се сретнат со визуелна уметност што е ефтина, назад и периферна. Кога се појавува големо меѓународно име, станува збор за неговите маргинални дела. Единствен исклучок е Марина Абрамовиќ, но тоа е како концерт на Deep Purple, нејзиниот уметнички врв беше пред три децении. Толку за нашиот анахронизам, бидејќи за повеќето таа е скоро авангардна креаторка до ден денес. Парадоксално е што, најдобрата визуелна уметност ја прават младите, а институциите не ги препознаваат заради нивните провинциски структури. Во таа смисла, многу ми е полесно да комуницирам со некого преку романи.
- Често пати во твоите интервјуа зборуваш за т.н генерација на зомби луѓе, реферирајќи при тоа дека „зомби“ е нашата генерација. Какви се секојдневните навики на зомби луѓето и дали и на кој начин тие се способни за љубов, заедница, семејство и друг тип на вредности кои се сметаат за темелни на нашите простори?
-Според фолклорот на луѓето на Хаити, зомби воскреснале трупови по магија. Тие немаат можност за автономно размислување и се во служба на некој злобен субјект што ги манипулира како во куклен театар. Зомбите се слуги и тие се способни за љубов кон заедницата и семејството, но тие вредности се алиби за нивната послушност, наместо да бидат причина за бунт. Постојано слушаме дека нешто не е во ред во општеството, но „не можам заради децата“. Зборував за тоа кога го споменав балансот на личен и социјален интерес. Вашата неспособност не може да биде мотив за застапување за социјална држава, сè додека некоја влада не постави разни понуди за вас, а потоа ќе започнете да зборувате за пазарот и приватната сопственост. На Балканот најодвратен е државниот капитализам, прераспределбата на богатството според политичката, а не пазарната логика. И тоа е зомби-магија – луѓето од социјалните маргини на елитата се „волшебници“ поставени во позиција на моќ, и тие за возврат целосно му го предаваат својот дух на господарот за употреба.
- Деновиве во Белград се случуваат масовни простести на кои има насилство и од страна на демонстрантите и од страна на полицијата. Дали сметаш дека недостатокот на промени во српската политика и владејачка структура, што се потврди и на изминатите избори предизвикува дополнителни тензии во природната желба на луѓето да се сведоци на движења и промени?
-Пред неколку месеци, Иван Миленковиќ ме праша дали мислев дека уметноста треба да се оддалечи од политиката, па затоа одговорив дека сите суштества треба да потонат во неа. Овие протести се показател за недостигот на разбирање на политичките процеси, плод на акумулиран гнев. Опозиционите партии кои немаат профил се виновни за тоа, но и граѓаните кои ја мразат политиката – кога мислите така толку долго, вие доаѓате до тоа дека оваа одвратна политика, за која не ве интересира и која е премногу гадна за справување, влијае на секој аспект од вашиот живот. Консолидацијата на опозицијата не значи обединување, туку политичко профилирање, јасна програма, неколку остварливи, конкретни цели и дистанцирање од политички трупови кои се против власта заради лични конфликти со сегашниот владетел. Доволно е да се каже дека од трите најистакнати опозициски политичари, двајца ја имаат таа позиција затоа што не седнаа да се договорат за своите привилегии – Џилас и Јеремиќ. Тие влегоа во јавниот живот со тоа што беа избрани во раководството на Борис Тадиќ и немаат принципи. Третиот е лидер на екстремно десничарско движење, единствениот кој има јасна програма, но сепак е програма која не може да биде подалеку од моето разбирање за светот. Кога имате таква констелација на политичката сцена, добивате безумна толпа на улица и сè ќе заврши со пукање на системот за здравствена заштита и невидена економска криза. За два месеци ќе има катастрофа што е мешавина од криза од ’29 и пандемијата на шпанскиот грип во свет кој е далеку повеќе поврзан и многу ранлив отколку на почетокот на минатиот век и не гледам некој да има каква било стратегија да се справи со овие околности до крај.
- Се смета дека уметниците имаат посебен вид сензуалност кога станува збор за прашањето за настаните и дека ги гледаат на покомплексен начин од другите и можат да предвидат одредени општествени промени. Уметниците имаат повисоко ниво на емпатија кон другите луѓе и широк и отворен спектар преку кој набудуваат настани. Што треба за млад уметник, да преживее во општеството како што го опишуваш во Црната книга, „Платон или прозак“?
-Не можам да се согласам дека повеќето уметници имаат увид во социјалните движења, всушност играат игра со институции и се обидуваат да заработат од нив. Уметниците не се помалку корумпирани од економистите, адвокатите или докторите. Ако погледнете во Венециското биенале, тоа е претежно суета, импотенција во естетската мембрана. На пример, во Белград, сите што добиле студиа од градот за да ги користат, биле купени за бесрамно мали пари, а потоа ги претвориле во студиа што им ги изнајмувале на студенти. Секој освен двајцата имав доволно среќа да работам со нив. На тој начин младите уметници се лишени од простор за работа, кој е дизајниран да им помогне на почетокот на нивните кариери. Чест на исклучоци.
Интервјуто го спроведе: Магдалена Стојмановиќ
