Влијанието на Интернетот е огромно врз целото општество и врската помеѓу појавата на социјалните мрежи и некои од загрижувачките глобални социјални тенденции, како што се социјалната поларизација и екстремните ставови, говорот на омраза, моќта на лажните вести, целосната релативизација на фактите и лесната и брза манипулација со јавното мислење , станува сè поочигледна.
Истражувањата во областа на развојната и социјалната психологија, како и менталното здравје, покажуваат експоненцијален раст на депресија, анксиозни нарушувања и самоубиственост кај генерацијата млади луѓе кои припаѓаат на т.н. Генерација Z (родена по 1994 година).
Оваа тенденција е особено изразена кај девојчињата и е поврзана со употреба на социјални мрежи. Имено, додека момчињата користат Интернет главно за играње игри и гледање порно содржини, девојчињата поминуваат повеќе време на социјалните мрежи. Но, каква врска имаат социјалните мрежи со ментални проблеми како што се анксиозност, депресија и самоубиство?
Во неодамна снимениот документарец Социјална дилема, некои од водечките луѓе од креативните тимови на компании како Гугл, Фејсбук и Твитер зборуваат за стратегиите што овие компании ги користат за да остварат профит. Од нивните сведоштва, станува јасно дека овие мега-профитни компании користат техники за психолошка манипулација за да ги направат корисниците зависни од Интернет на несвесно ниво.
Добивката се остварува со продажба на реклами. Сепак, за да можат да се гледаат рекламите, компаниите мора да привлечат маса потрошувачи и да го задржат своето внимание, т.е. да предизвикаат во нив некаква зависност, односно неодолива потреба постојано да се враќаат на нивниот профил, т.е. на платформата.
Притоа, потрошувачите ги користат овие бесплатни платформи, потполно несвесни дека компаниите за возврат собираат огромна количина на податоци за нивното однесување на Интернет и врз основа на овие податоци создаваат „профил на потрошувач“.
Овој профил потоа служи за поставување избрана содржина, која се очекува да продолжи да го привлекува вниманието на потрошувачот и уште повеќе да го врзува за Интернет платформата, што значи дека тие му предизвикуваат психолошка зависност, неодолива потреба за постојано проверување на известувањата и други содржина испратена до него од платформата.
Зошто и на кој начин ова е потенцијално штетно за корисниците на овие платформи (како што се Google, Facebook, Twitter, YouTube, итн.)?
Како прво, ако го поминуваме скоро целото слободно време на овие платформи или социјални мрежи, тогаш имаме сè помалку време и интерес за физички и реални контакти со луѓе. Нашите контакти стануваат посредувани од нешто што е „фризура“ информација за нас самите. Веќе не сме реални, но некои „фотошопирани“ слики од нас.
Исто така, постои посебна опасност за младите девојки, што се споредува со украсените слики на други девојки. Секоја искреност, искрена изјава или природна, неукрасена фотографија, наидува на недоволен број лајкови и кај младите девојчиња се развива недостаток на самодоверба, самодоверба, депресија и самоубиство.
Оттука, гореспоменатиот експоненцијален раст на депресија, вознемиреност и самоубиство на генерација Z.
Опасностите за општеството (но и за индивидуата) се, покрај горенаведеното, и во веќе споменатата селективност на содржината што ни се нуди. На пример, YouTube ќе предложи филмови засновани врз она што сте го гледале претходно. Значи, ако некој гледал филмови каде е оправдана теоријата дека Земјата е рамна плоча, тогаш ЈуТјуб ќе понуди уште повеќе „аргументи“ кои го потврдуваат ова верување.
На овој начин, овие платформи всушност ја хранат едногласноста и ја зголемуваат поларизацијата во општеството. Тие исто така ги спречуваат луѓето да развиваат размислување и дискутирање на вештини, како и капацитет за поднесување и ментално процесирање на контрадикторни факти или аргументи.
Сите овие ментални вештини се неопходни за да се донесе каква било релевантна и внимателна проценка. Затоа што ако го погледнеме светот само од еден агол, дефинитивно ќе останеме „слепи за очите“ за многубројните и разновидни богатства на човечкиот ум и креативност и за различните перспективи на согледување на проблемот.
На крајот на краиштата, развојот на оваа едногласност кај поединците може да доведе до групирање на истомисленици и конфликти со истомисленици, т.е. до социјални конфликти. На крајот на краиштата, сè почесто сме сведоци на овој феномен низ целиот свет. Луѓето со различни погледи на реалноста се почесто не се ни слушаат, а камоли да бидат разбрани и прифатени.
Решението предложено од авторите на филмот „Социјална дилема“ е воведување на поригорозно законодавство во областа на Интернет и социјалните мрежи. Тоа е секако неопходен чекор.
Од гледна точка на психолог, односно некој што се занимава со индивидуа и активности кои индивидуите можат да ги преземат за да се заштитат од штетните несакани ефекти на Интернет, сепак мора да изразиме сомнеж дека социјалните регулативи можат целосно да ги решат горенаведените проблеми.
Бидејќи, како што не можеме да очекуваме слаткарска индустрија да исчезне само затоа што шеќерот е штетен за нашето здравје, така и не треба да очекуваме дека некои закони целосно ќе го решат овој проблем на манипулација на Интернет.
Не треба да се заборави дека нашиот мозок и нашата психа останаа повеќе или помалку непроменети од времето на појавата на човечката цивилизација. Така, нашата „љубов“ кон шеќерот се разви во текот на милиони години еволуција и имаше адаптивна функција да му обезбеди на нашето тело доволно енергија за одржување на виталните функции.
Како и да е, во денешниот свет каде супермаркетите се преплавени со слатки, оваа вродена природна тенденција од нас автоматски да посегнуваме по слатки, сè почесто почнува да нè чини здравје и живот.
Што да правиме? Првиот чекор е да ги препознаеме нашите вродени човечки слабости и начините на кои нашите слабости ги користат разни индустрии (слатки или ИТ, нема многу разлика), сè со цел да се постигнат нивните комерцијални интереси.
Сепак, ова е само првиот чекор и сигурно не е доволен. Бидејќи, како што не е доволно да се знае дека шеќерот е штетен за да престане да се консумира, така и чисто интелектуалното разбирање на тој феномен нема да нè ослободи од зависност од Интернет.
Лана Енгел
