Ерменија и Азербејџан постигнаа договор за крај на војната во Нагорно Карабах со непосреден ефект. Премиерот на Ерменија, Никол Пашинјан, прво го објави соопштението на Фејсбук рано наутро во вторникот. Рускиот претседател Владимир Путин неколку минути подоцна во телевизиска изјава ги потврди деталите за договорот, со посредство на Москва.

„Потпишав изјава за прекинување на војната во Карабах заедно со рускиот и азербејџанскиот претседател“, напиша Пашинијан.  Договорот стапи на сила во 01:00 часот по локално време – неколку минути пред објавувањето.

Договорот предвидува „целосен прекин на воените дејствија во Нагорно Карабах“, рече Путин.

Двете страни ќе ги задржат своите тековни територијални позиции како дел од договорот – што значи Азербејџан ќе ги задржи воените придобивки што ги постигна од почетокот на конфликтот – и Ерменија ќе ги врати другите окупирани територии што во моментов ги контролира во фази во текот на следниот месец .

Тоа ефективно значи враќање на контролата на Азербејџан врз седум области околу основниот регион Нагорно-Карабах, кои Ерменија ги зазеде за време на конфликтот во периодот 1988-94 година, како и културно-значајниот град Шуша, кој азербејџанските сили го зазедоа во последните денови од конфликтот.

Во меѓувреме, Ерменија ќе ја задржи контролата над поголемиот дел од самиот Нагорно-Карабах, де факто држава управувана од сепаратисти поддржани од Ерменија и се нарекува Арацех во Ерменија, но се наоѓа во меѓународните граници на Азербејџан. Азербејџанските бегалци и внатрешно раселените лица (ВРЛ) од војната 1988-94 година – од кои стотици илјади живеат во Азербејџан – ќе им биде дозволено да се вратат во Нагорно Карабах, рече азербејџанскиот претседател Илхам Алиев.

Руски мировни сили со 2.000 војници ќе бидат распоредени минимум пет години за да го заштитат копнениот коридор помеѓу Ерменија и регионот Нагорно Карабах. Азербејџан, исто така, ќе добие премин кон неговата ексклава Нахчиван, која е одвоена од Азербејџан со лента ерменска земја близу до границата со Турција и Иран. Руските сили ќе ги гарантираат патиштата што ги поврзуваат Азербејџан и Накчиван.

Путин рече дека очекува договорот „ќе создаде услови за долгорочно решение“.

Алиев славеше победа во телевизиско обраќање во вторникот наутро, објавија локалните новинари. „Пашинијан не го потпишува договорот затоа што тоа го сака, но затоа што го принудивме“, го цитираше Алиев новинарот Кавид Ага.

Мировниот договор се случи откако Азербејџан го освои клучниот град Шуша, втор по големина во регионот, по повеќенеделните воени победи за Баку и крвавите борби во кои загинаа илјадници борци и десетици цивили. Конфликтот, исто така, видел градови и села уништени од ракетни напади и обвинувања за напади врз станбени населби за кои Обединетите нации предупредуваат дека би можеле да бидат „воени злосторства“.

Во избезумениот ден од борбите во понеделникот, Азербејџан исто така случајно собори руски воен хеликоптер, при што загинаа двајца руски службеници, а третиот беше повреден. Пашијан влезе за остри критики дома за воените загуби, а 17 ерменски опозициски партии повикаа на оставка во понеделникот.

Лути протести во Ереван избија како реакција на објавата на Пашинијан. Ерменските демонстранти упаднаа во седиштето на владата во Ереван, изјави новинар на АФП. Неколку илјади демонстранти се собраа пред зградата на владата и неколку стотици влегоа, кршејќи канцеларии и кршејќи прозорци, откако Пашинијан го објави договорот со Азербејџан и Русија.

Тој рече дека потпишувањето на договорот е „неверојатно болно за мене и за нашиот народ“, но ја донесе „одлуката како резултат на длабока анализа на воената ситуација“.

Три претходни договори за прекин на конфликтот се расипаа за неколку минути по потпишувањето.

Алијев во повеќе наврати рече дека повлекувањето на Ерменија од седум области околу Нагорно Карабах кои беа окупирани од ерменските сили ќе бидат предуслов за мир и преговори за идниот статус на отцепениот регион – меѓународно признат како дел од Азербејџан, но под де факто контрола на Ерменија -задржани сепаратисти. Две поранешни советски републики, Ерменија и Азербејџан се лути ривали повеќе од триесет години. Војната првпат се разгоре во регионот кон крајот на 80-тите и раните 90-ти, бидејќи падот на Советскиот Сојуз го доведе Нагорно Карабах во несигурна позиција – дом на мнозинското ерменско население, но со значително азербејџанско малцинство и во рамките на новите меѓународни граници на Азербејџан. Војната од 1988 до 1994 година остави околу 25 000 мртви и имаше бројни извештаи за воени злосторства и убиства на цивили од двете страни.

Бројни мировни иницијативи во изминатите децении не успеаја да ги нормализираат односите меѓу Ереван и Баку и покрај различните меѓународни договори и предлози. Имаше и чести воени препукувања долж силно милитаризираната фронтова линија. Најновиот конфликт започна на крајот на септември со азербејџанскиот напредок на територијата што ја држи Ерменија и го виде Баку како остварува огромни придобивки благодарение на својата понапредна воена опрема, велат аналитичарите.

ПОВРЗАНИ НАПИСИПОВЕЌЕ ОД АВТОРОТ